Uproszczony model budowy atomu; izotopy.
Budowa atomu
- cząstki elementarne w atomie oraz skład jądra atomowego na podstawie zapisu;
- obliczanie średniej masy atomowej pierwiastka na podstawie jego składu izotopowego; ustalanie składu izotopowego pierwiastka (w % masowych) na podstawie jego masy atomowej;
- rozmieszczania elektronów na orbitalach w atomach pierwiastków wieloelektronowych; zapis konfiguracji elektronowej atomów pierwiastków do Z=36 i jonów o podanym ładunku (zapisy konfiguracji: pełnej, skróconej i schematy klatkowe);
- związek pomiędzy budową atomu a położeniem pierwiastka w układzie okresowym.
Współczesny układ okresowy.
- zależność pomiędzy budową atomów a właściwościami pierwiastków i ich położeniem w układzie okresowym;
- pierwiastki bloku s, p, d;
- związek między budową atomu, konfiguracją elektronową a położeniem pierwiastka w układzie okresowym;
- zmiana elektroujemności i charakteru chemicznego pierwiastków na podstawie położenia w układzie okresowym.
Wiązania chemiczne.
- trwała konfiguracja elektronowa atomów pierwiastków bloku s i p;
- rodzaj wiązania chemicznego: jonowe, kowalencyjne (atomowe), kowalencyjne spolaryzowane (atomowe spolaryzowane), koordynacyjne, metaliczne i wodorowe;
- wzory elektronowe typowych cząsteczek związków kowalencyjnych i jonów, z uwzględnieniem wiązań koordynacyjnych (np. wodoru, chloru, chlorowodoru, tlenku węgla(IV), amoniaku, metanu, etenu i etynu, NH 4 + , H 3 O + , SO 2 i SO 3 );
- hybrydyzacja i typ hybrydyzacji (sp, sp 2 , sp 3 );
- typ wiązania ( i ) w prostych cząsteczkach;
- wpływ rodzaju wiązania (jonowe, kowalencyjne, wodorowe, metaliczne) na właściwości fizyczne substancji nieorganicznych i organicznych.
Stechiometria chemiczna.
- obliczenia z zastosowaniem pojęcia mola (w oparciu o liczbę Avogadra);
- ustalanie wzoru empirycznego i rzeczywistego związku chemicznego (nieorganicznego i organicznego) na podstawie jego składu wyrażonego w % masowych i masy molowej;
- interpretacja jakościowa i ilościowa równania reakcji w ujęciu molowym, masowym i objętościowym (dla gazów);
- obliczenia z uwzględnieniem wydajności reakcji.
Kinetyka i statyka chemiczna.
- definicja szybkości reakcji (jako zmiana stężenia reagenta w czasie);
- wykres zmian stężeń reagentów i szybkości reakcji w funkcji czasu;
- opis efektów energetycznych przemian, pojęcia: egzoenergetyczny, endoenergetyczny, energia aktywacji;
- interpretacja zapisu H < 0 i H > 0 do określenia efektu energetycznego reakcji;
- wpływ stężenia substratów, obecności katalizatora, stopnia rozdrobnienia substratów i temperatury na szybkość reakcji;
- stan równowagi dynamicznej i stała równowagi;
- reguła przekory.
Roztwory, rozpuszczalność, stężenie roztworu. Teoria kwasów i zasad. Dysocjacja elektrolityczna, hydroliza i reakcje strącania osadu.
- rozpuszczanie, rozpuszczalnik, substancja rozpuszczona, rozpuszczalność, faza dyspersyjna i faza zdyspergowana, roztwory nasycone i nienasycone;
- układ homogeniczny i heterogeniczny, rozdzielania składników układów homogenicznych i heterogenicznych;
- różnice we właściwościach roztworów właściwych, koloidów i zawiesin;
- stężenie procentowe i stężenie molowe, planowanie doświadczenia pozwalającego na powstanie roztworu o zadanym stężeniu procentowym i molowym;
- kwasy i zasady w teorii Brönsteda-Lowry’ego;
- dysocjacja elektrolityczna, stopień dysocjacji, odczyn roztworu, wskaźniki pH;
- stała dysocjacji, pKw;
- porównywanie mocy elektrolitów na podstawie wartości ich stałych dysocjacji;
- hydroliza;
- reakcje strącania osadu, iloczyn jonowy, iloczyn rozpuszczalności.
Reakcje utleniania i redukcji.
- stopień utlenienia, utleniacz, reduktor, utlenianie, redukcja;
- obliczanie stopnia utlenienia pierwiastków w jonie i cząsteczce związku nieorganicznego i organicznego;
- dobór współczynników stechiometrycznych w równaniach reakcji utleniania-redukcji (w formie cząsteczkowej i jonowej).
Metale i niemetale.
- właściwości fizyczne metali i niemetali;
- reakcje metali (Na, Mg, Ca, Al, Zn, Fe, Cu) z tlenem, wodą (Na, K, Mg, Ca), kwasami nieutleniającymi (Na, K, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Mn, Cr), rozcieńczonymi i stężonymi oraz z roztworami kwasów utleniających (Mg, Zn, Al, Cu, Ag, Fe);
- właściwości fizyczne i chemiczne metali grup 1. i 2.;
- właściwości fizyczne i chemiczne glinu;
- kierunek reakcji metali z kwasami i z roztworami soli na podstawie danych zawartych w szeregu napięciowym metali;
- aktywność chemiczna miedzi i cynku;
- mangan i chrom;
- równania reakcji niemetali, w tym reakcje: tlenu z metalami (Na, Mg, Ca, Al, Zn, Fe, Cu) i z niemetalami (C, S, H2 , P), wodoru z niemetalami (Cl2 , Br2 , O2 , N2 , S), chloru, bromu i siarki z metalami (Na, K, Mg, Ca, Fe, Cu);
- otrzymywanie wodoru i tlenu;
- właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17;
- równania reakcji otrzymywania tlenków pierwiastków o liczbach atomowych od 1 do 30;
- tlenki, zasady, kwasy, sole – nazewnictwo, właściwości i zastosowanie.
Węglowodory.
- izomeria – podział izomerii;
- wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne (grupowe), rzędowość atomów węgla, szereg homologiczny węglowodorów;
- zmiany właściwości fizycznych węglowodorów w szeregu homologicznym;
- węglowodory nasycone i nienasycone alifatyczne;
- węglowodory aromatyczne i ich reaktywność.
Jednofunkcyjne pochodne węglowodorów: alkohole, aldehydy i ketony, kwasy karboksylowe i ich pochodne.
- jednofunkcyjne pochodne węglowodorów: alkohole, aldehydy i ketony, kwasy karboksylowe i ich pochodne – nazewnictwo, otrzymywanie, właściwości, zastosowanie;
- porównywanie właściwości związków w zależności od rodzaju grupy funkcyjnej w cząsteczce: [-X (halogen), -OH, -CHO, =CO, -COOH i jej pochodne];
- równania reakcji chemicznych jednofunkcyjnych pochodnych węglowodorów, ciąg przemian organicznych prowadzących do otrzymywania różnych pochodnych;
- identyfikacja (odróżnienie) różnych pochodnych węglowodorów na podstawie ich właściwości fizykochemicznych.
Dwufunkcyjne pochodne węglowodorów.
- występowanie, właściwości i zastosowanie hydroksykwasów, aminokwasów i monosacharydów;
- kwas winowy jako przedstawiciel hydroksykwasów;
- glicyna jako przedstawiciel aminokwasów; peptydy i białka;
- glukoza jako przedstawiciel cukrów prostych;
- sacharoza i skrobia jako przykłady cukrów złożonych;
- wzory Fischera dla formy łańcuchowej i wzory Hawortha dla formy pierścieniowej cukrów;
- wiązanie glikozydowe i peptydowe;
- reaktywność pochodnych wielofunkcyjnych;
- wzory dipeptydów i tripeptydów;
-wykrywanie cukrów i białek;
- produkty reakcji hydrolizy, pochodnych wielofunkcyjnych;
- koagulacja i denaturacja białek.
